Kültürpark’ta “ Atbaşları Heykeli”

Savaş yıllarında Yunan orduları İzmir’i terk ederken şimdiki Fuar alanının bulunduğu bölge bir yangınla yok olmuştu. Yangın yerindeki yıkıntıların, molozların temizlenmesi söz konusu dönemde tonlarca enkazı at arabaları çekmesiyle gerçekleşmiştir. Başkan Behçet UZ, Kültürpark’ın yapımında ölen bu atlar anısına bir heykel yapılmasını istemiştir. Şu anda eski hayvanat bahçesi alanında bulunan “Atbaşları” heykeli bu şekilde ortaya çıkmıştır.

İzmir için önemli heykel, meydan, çeşme, cami gibi tarihi değerleri yeni nesil tanısın ve öğrensin İzmir’e sahip çıksın diyen İzmir sevdalısı, "İzmir’i Sevenler Platformu Kurucu Başkanı" Sancar MARUFLU’dan “Atbaşları heykeli” hakkında bilgi aldık;

“ İzmir 1922 yılında yakılmış ve enternasyonal sigorta şirketlerinin engelleri yüzünden 10 yıl temizlenememiş, yangın alanının enkazı durmaktadır. Şimdiki Ayavukla Kilisesi dediğimiz “Basın Müzesi”nin olduğu yerde 1922 yılında kundaklama faaliyetleri yapılıyor. İzmir’in aynı anda beş yerinde kundaklama yapılarak yangın çıkartılıyor. İzmir, yangın sonrası berbat bir durumda, gece baykuşların öttüğü farelerin dolaştığı, pislik içinde mezbelelik bir bölgeydi. Atatürk ısrarla 1922 yılında yakılmış ve enternasyonal sigorta şirketlerinin engelleri yüzünden 10 yıl temizlenememiş, yangın alanının hemen temizlenmesini istiyordu. Atatürk bu sıkıntılar nedeniyle, çok sevdiği İzmir’e uzun zamandır gelmiyordu. Gazi heykeli açılışı 27 Temmuz 1932 yapılacaktır.  Dr. Behçet Uz İstanbul’da Florya köşkü’nde Atatürk’ü ziyaret ediyor, davetiyesini veriyor. Gazi heykelinin açılışını sizin yapmanızı istirham ediyorum, diyor. Atatürk heykelimin açılışı bile olsa İzmir’e gelmem, açılış için İsmet Paşa’yı ve önemli bir grup göndereceğim, diyor. Behçet Uz’a “çok güzel çalışmalar yapıyorsun, takdir ediyorum. Senden ricam İzmir’e dön yangın alanının bir an önce temizlenmesini sağla” diyor.

27 Temmuz 1932’de Behçet UZ gazi heykeli’nin açılışını görkemli bir törenle yapar. Törene Başbakan İsmet İnönü, Hariciye vekili Dr. Tevfik Rüştü Aras, İktisat Vekili Mahmut Esat Bozkurt gibi önemli kişiler katılıyor.

Aynı gün İzmir’de ilk “planlı şehircilik hareketi” gazi heykelinin açıldığı ve palmiye fidanlarının dikildiği gün başlamıştır. 2000 palmiye fidanı İzmir’in çeşitli yerlerine dikilir ve 2000 palmiye fidanı halka dağıtılır. Genç başkan Dr. Behçet UZ “İzmir Gazi Heykeli”nin açılışı ile başlattığı programına özellikle Kültürpark fikrinin doğuşunu koymuştur. 

1932 yılında yangın alanının temizlenmesi inşasına başlanır. Yabancıların ihaleyle büyük paralarla yapacağı, çok uzun zaman sürecek bir işi pratik zekasıyla çözüyor. Niyazi Ersoy’a (Bayburtlu Niyazi) bu enkazı temizle diyor. Enkazdan çıkan duvar yapmaya elverişli taşları ayrı bir yerde biriktirin, diyor. O zamanlar iş makineleri yok, at arabaları var. Enkaz çalışmaları çok yoğun bir şekilde devam ediyor. Geceli gündüzlü çalışılıyor. Bu çalışmalarda atlar ölüyor. Bir gün Behçet UZ çalışmaları izlemek için gidiyor. 8 tane at’ın öldüğünü görüyor, çok üzülüyor. Enkaz kaldırma çalışmaları bitince toplam 168 at ölüyor.

Kültürpark çalışması bitince Behçet UZ unutulmaması gereken önemli bir konu olduğunu söylüyor. O zamanlar Sadi Çalık Sanay-i Nefise Mekteb-i (Güzel Sanatlar Akademisi)’nde henüz öğrenci. Dr. Behçet UZ  ölen 168 adet atın anısına heykel  yapılmasını istiyor. “Atbaşları” heykeli Sadi Çalık’ın ilk heykeli.  Bu heykel halen Kültürpark’ta bulunuyor. İlk hayvan dostu anıtının İzmir’de olması mutluluk verici. Ama “Atbaşları” heykelin önemini artık kimse bilmiyor. Yanından ne olduğunu bilmeden geçiyorlar. “Atbaşlar”ı heykeli korunması gereken önemli heykeller den biri. İzmir için değerini lütfen unutmayalım. “